De ecosys-tuin is een type biologische
tuin waarbij de tuin als geheel zoveel mogelijk een
compleet ecosysteem vormt. Alles wat in deze tuin groeit
en gebeurt heeft een functie in het geheel.
Het is een op natuurlijke
principes gebaseerde productie-tuin voor fruitbomen,
klein-fruit, groenten en kruiden. De ecosys-tuin is
géén siertuin maar met een beetje extra moeite is het
ook voor het oog een bijzonder aantrekkelijke omgeving.
Spontaan gewas
Het begrip onkruid
bestaat in de ecosys-tuin niet; in plaats van over onkruid
spreken we over spontaan gewas. De ecosys-tuin is echter geen
wilde tuin. Ik heb een aantal jaren zo'n tuin gehad en ik kan
uit eigen ervaring mededelen dat het hier om een tamelijk
arbeidsintensieve manier van tuinieren gaat. Maar het
resultaat schenkt enorm veel voldoening.
Het algemene principe
van de ecosys-tuin is: hoe méér gewas (zowel gekweekt als
spontaan gewas) hoe beter. Dat betekent niet dat er nooit
gewied of gesnoeid hoeft te worden. Om verschillende redenen
moet de groei van spontaan gewas soms worden beperkt. Zolang
dat echter niet nodig is laten we het zoveel mogelijk groeien
want het heeft verschillende nuttige functies.
Zo zorgt spontaan gewas
dat als een gedeelte van de tuin niet voor gekweekt gewas
wordt gebruikt de bodem daar wordt beschermd tegen erosie.
Onbedekte aarde is volledig ten prooi aan regen en wind,
waardoor het bodemleven kan wegspoelen en/of wegwaaien.
Een andere belangrijke
functie van spontaan gewas is om te dienen als
compost-materiaal. In de ecosys-tuin is veel compost nodig
want er wordt weinig of geen mest gebruikt, en zeker geen
kunstmest.
De bedoeling is dat de
tuin steeds meer als een ecosysteem gaat fungeren. Een
belangrijk onderdeel daarvan is dat de planten in de tuin
voortdurend zonne-energie opvangen en opslaan in het
organische materiaal dat ze al groeiend voortdurend creëren.
Alle plantengroei bevat opgehoopte zonne-energie en via de
composthoop brengen we deze energie jaar-in jaar-uit in de
bodem.
Compost
De principes van de
ecosys-tuin heb ik jaren geleden vernomen van een excentrieke
oude Twentse boer. Hij had geen speciale naam voor zijn op
deze principes gebaseerde tuin maar vertelde me wel dat de
door hem gekweekte groenten bijzonder lekker smaakten. De
gewassen die van de ecosys-tuin komen zijn inderdaad heel
smakelijk en bovendien gezond, omdat ze veel heilzame
vitamines en mineralen bevatten. Ook dit is een gevolg van
het feit dat we systematisch de bodem verbeteren door veel
compost toe te voegen.
Er is heel veel
compost nodig en al deze compost komt in principe van
de tuin zélf. Daarom is voor een ecosys-tuin
relatief veel grond nodig. Te overwegen is om steeds
een ander stuk van de tuin helemaal te bestemmen voor
spontaan gewas ten behoeve van compost.
Door regelmatig
compost toe te voegen ontstaat een gezonde humusrijke bodem
met veel mineralen die door de planten worden opgenomen en
die onontbeerlijk zijn voor de gezondheid. De mineralen
worden door humus en restanten van organisch materiaal in de
bodem vastgehouden. Als de grond geen humus en organisch
materiaal bevat zal het regenwater veel mineralen uitspoelen
naar diepere lagen.
Over het maken van
compost moet men niet al te moeilijk doen. In de natuur wordt
voortdurend zonder enig menselijk ingrijpen compost gevormd,
dus zo moeilijk kan het niet zijn. Het voornaamste is wel dat
er voldoende lucht bij kan komen. Compostmateriaal kan onder
meer worden verkregen van de struiken en bomen die in de tuin
groeien. Die moeten op zekere tijdstippen in hun ontwikkeling
worden gesnoeid en dat geeft veel goed compostmateriaal.
Padenplan
Een andere reden waarom
relatief veel grondoppervlak nodig is heeft te maken met het
padenplan. Er moet een goed netwerk van tamelijk brede paden
in de tuin liggen want anders wordt het geheel door de rijke
begroeiing onoverzichtelijk en kunnen sommige plaatsen zelfs
onbereikbaar worden. Maak de paden bij voorkeur wat gebogen
en kronkelig zodat de tuin ook visueel een organisch geheel
vormt.
Plaats de bomen en
struiken zo dat ze geen zon wegnemen bij de gekweekte
gewassen. Als ze goed zijn geplaatst kunnen sommige struiken
een mooi beschut plekje opleveren voor gewas dat uit de wind
en in de zon moet staan.
De grond van de
ecosys-tuin moet altijd volledig begroeid zijn, onder meer om
te zorgen dat geen bodemmaterialen verloren gaan. De
hoeveelheid in de grond aanwezige organisch gebonden
mineralen is normaliter heel groot en zal bij goed gebruik
van de grond niet uitgeput raken. Er moet worden gezorgd dat
de grond in principe altijd met gekweekt of spontaan gewas
bedekt is. Kale onbegroeide grond is een vloek in de
ecosys-tuin. Als op ongebruikte delen van de tuin niet vlot
spontaan gewas naar boven komt zaai dan een groenbemesting
in.
Creëren
optimale condities
Pas vlak voor het
zaaien of beplanten wordt een perk bewerkt. Eerst wordt het
spontane gewas bovengronds weggehaald en op de nieuwe
composthoop gegooid. Daarna wordt flink veel oudere compost
op het perk gebracht, waarna één spade diep wordt gespit en
de grond verder geschikt wordt gemaakt voor het zaaien of
beplanten. Tijdens het spitten en bewerken worden de in de
aarde aangetroffen ongerechtigheden zoveel mogelijk
verwijderd.
Het principe van de
huidige moderne land- en tuinbouw is dat onkruid totaal
uitgeroeid moet worden, en dat uitsluitend het gewas waar het
om gaat mag groeien. In deze opvatting wordt voorbijgegaan
aan het feit dat in de natuur altijd diverse soorten
samenwerken om te overleven. In de natuur hebben we te maken
met ecosystemen: min of meer chaotische en tegelijk in hoge
mate ordelijke gehelen waarin vele substanties, planten en
dieren functies hebben.
In de ecosys-tuin wordt
gestreefd naar een systeem waarin gewenste gewassen optimale
mogelijkheden hebben tot gezonde groei terwijl uiteenlopende
spontaan groeiende gewassen dit doel zoveel mogelijk
ondersteunen.
