Nieuwe kijk op ADHD, een hoopgevende ontwikkeling

De veelal toegepaste farmaceutische middelen geven geen blijvende verbetering en kunnen ernstige bijwerkingen hebben. Veel deskundigen pleiten daarom voor een andere, op het individu afgestemde benadering waarbij de werkelijke oorzaak van de ADHD-symptomen wordt opgespoord. Een hoopgevende ontwikkeling, omdat voor de gevonden werkelijke oorzaken vaak een therapie zonder schadelijke neveneffecten beschikbaar is.

Toenemend gebruik Ritalin

Een van de bekendste middelen tegen ADHD is Ritalin, de merknaam van de chemische stof methylfenidaat-hydrochloride. Dit middel, dat wegens de potentieel verslavende werking onder de Opiumwet valt, wordt wereldwijd steeds meer toegepast, en ook in ons land is het de laatste jaren op steeds grotere schaal voorgeschreven. Tegenwoordig wordt het per jaar naar schatting via de openbare apotheek circa 240.000 tot 250.000 keer verstrekt.

Het omvangrijke gebruik van farmaceutische middelen als Ritalin hangt samen met de gedachte dat ADHD een duidelijk gedefinieerde ziekte is die wordt veroorzaakt door een afwijking in de hersenen, bijvoorbeeld een "biochemische dysbalans" of een aangeboren erfelijk bepaalde kwaal. Deze veronderstelling heeft tot gevolg dat duizenden kinderen onnodig door het leven gaan met het idee dat ze aan een ongeneeslijke psychiatrische aandoening lijden.

Symptomencomplex

In zijn boek "The Ritalin Factbook" kwalificeert de arts Peter Breggin de opvatting dat ADHD het gevolg is van een verstoorde biochemische balans als volkomen onzin, bedoeld om het gebruik van farmaceutische drugs te rechtvaardigen.

Veelzeggend is ook dat de Reclame Code Commissie enkele jaren geleden een advertentie van de Hersenstichting, waarin werd beweerd dat ADHD een aangeboren hersenaandoening is, heeft afgekeurd omdat deze bewering niet kon worden bewezen en derhalve misleidend was.

Omdat ADHD geen nauwkeurig omschreven ziekte met een duidelijke oorzaak is, is het ook niet verwonderlijk dat deze aandoening niet door middel van objectief onderzoek kan worden aangetoond. Bij de diagnose wordt slechts gekeken naar de mate waarin bepaalde gedragssymptomen voorkomen, zo blijkt uit een rapport dat door de Gezondheidsraad werd uitgebracht. Het voornaamste diagnostische criterium is de score op twee lijsten met elk negen ongewenste gedragssymptomen. De diagnose ADHD wordt gesteld als van een bepaalde lijst tenminste zes symptomen gedurende minstens een half jaar aanwezig zijn. Daarbij is het oordeel of een symptoom bij een kind al dan niet aanwezig is sterk afhankelijk van de subjectieve opvattingen van de betreffende onderzoeker.

Geen genezende werking

Wat voor werking Ritalin precies heeft in de hersenen is niet bekend. Men weet slechts dat het de hersenstofwisseling zodanig beïnvloedt dat in veel gevallen de ADHD-symptomen worden onderdrukt. Het komt echter ook voor dat de verschijnselen juist erger worden, zo blijkt uit het rapport van de Gezondheidsraad.

Uit een publicatie in het blad "Archives of General Psychiatry" wordt duidelijk dat methylfenidaat effecten op de hersenen heeft die vergelijkbaar zijn met die van cocaïne. Bekend is dat op recept verkregen Ritalin soms clandestien als vervanger voor cocaïne wordt verhandeld en gebruikt.

Kinderen die Ritalin gebruiken mogen daar echter niet plotseling mee stoppen. De dosering moet onder deskundige begeleiding langzaam worden afgebouwd, want als te plotseling wordt gestopt kunnen vervelende en zelfs gevaarlijke ontwenningsverschijnselen optreden.

Verschillende oorzaken

ADHD is niet een bepaalde ziekte maar een symptomencomplex, een reeks van vaak tezamen voorkomende ongewenst geachte verschijnselen. Dit betreft vooral overmatige activiteit, aandachtsproblemen en impulsief gedrag. Veelal gaat het daarbij om het extra sterk optreden van voor kinderen vrij normale hoedanigheden.

Dat ADHD-gedrag verschillende oorzaken kan hebben wordt benadrukt door de Amerikaanse arts Mary Ann Block, die zich heeft toegelegd op het speuren naar achterliggende oorzaken van ziektes en het zoveel mogelijk bevorderen van de normale zelfgenezende eigenschappen van het lichaam. Block werd arts nadat zij uit wanhoop over de gezondheidstoestand van haar dochter - die voor een chronische ziekte jarenlang werd behandeld met uiteenlopende medicijnen die geen verbetering maar wel ernstige bijwerkingen brachten - zelf op zoek ging naar een oplossing. Deze zoektocht leidde er uiteindelijk toe dat ze op 39-jarige leeftijd aan een opleiding tot arts begon.

Inmiddels heeft zij duizenden kinderen die op basis van de diagnose ADHD aanvankelijk farmaceutische middelen kregen onderzocht en zonder medische drugs behandeld. Tot de door haar vastgestelde oorzaken van de ADHD-symptomen behoorden onder meer allergieën en voedingstekorten.

Onderwijsproblemen

Ook constateerde Block dat in sommige gevallen de moeilijkheden samenhingen met een voor het betreffende kind ongeschikte manier van onderwijs. Omdat niet ieder kind hetzelfde is moet het onderwijs met de individuele capaciteiten van het kind rekening houden. Als dat niet gebeurt kan een kind lastig worden en ADHD-verschijnselen gaan vertonen.

Zo is het bijvoorbeeld van belang dat aan kinderen die heel energiek zijn passende mogelijkheden om hun energie uit te leven worden geboden. Volgens de Amerikaanse neuroloog Walker worden veel normale actieve kinderen ten onrechte als hyperactief beschouwd. Ze hebben gewoon veel energie en daar is niets mis mee.

Betere voorlichting wenselijk

Hoewel het zoeken naar achterliggende oorzaken van ADHD meer moeite kost dan het voorschrijven van farmaceutische middelen als Ritalin, biedt nader onderzoek vaak wél de mogelijkheid tot een effectieve behandeling zonder schadelijke neveneffecten.

In sommige gevallen kan nader onderzoek leiden tot de conclusie dat de ADHD-symptomen door een aantoonbare lichamelijke afwijking worden veroorzaakt. Daarbij gaat het echter meestal niet om een hersenaandoening. Tot de meer zeldzame oorzaken van ADHD-gedrag die door de neuroloog Walker werden geconstateerd behoorden onder meer loodvergiftiging en een hartafwijking. Mary Ann Block constateerde ook schildklierproblemen als oorzaak van het symptomencomplex.

ADHD kan echter in veel gevallen goed worden behandeld door aanpassing van de voeding, de situatie en/of het onderwijs van het kind. Van het alleen maar op een patiënt plakken van een symptomen-etiket wordt men nauwelijks wijzer. Als dat etiket bovendien meestal aanleiding vormt voor een riskante, geen genezing brengende medicatie geeft dat toch wel te denken. Het wordt tijd dat er meer eerlijke voorlichting over ADHD komt.

De publicatie van FiLOSCOOP wordt verzorgd door Bureau Everink te Almere
Copyright © 2005  Katja Vogel, Bureau Everink