Groene steden door piramidebouw

door Katja Vogel

Er bestaat tegenwoordig nieuwe belangstelling voor een bijzondere vorm van architectuur: de piramide- of heuvelbouw. Met de gebouwen die volgens dit principe worden ontworpen kunnen groene steden tot stand komen, omgevingen die uit het oogpunt van duurzaamheid en ruimtelijke indeling veel voordelen bieden.
In Nederland staan al diverse op het piramideconcept gebaseerde flatgebouwen. De architect Aad Breed ontwikkelde plannen voor het bouwen van hele dorpen en steden op basis van het piramideconcept. In de piramidedorpen en -steden wordt bijzonder efficiënt en dus duurzaam gebruikgemaakt van de beschikbare grond. Deze woonomgevingen zijn gezellig en praktisch en worden omringd door een vriendelijk voor wandelaars toegankelijk landschap.

Duurzaamheid en stadsontwikkeling

Tegenwoordig heeft het aspect duurzaamheid bij beleidsmakers en stadsontwikkelaars hoge prioriteit. Onder meer wordt meer dan in het verleden beseft dat een stad een omgeving kan zijn voor zowel wonen, werken als recreëren. Het weer bij elkaar brengen van verschillende stedelijke functies kan in een dichtbevolkt land als Nederland sterk bijdragen aan het oplossen van uiteenlopende duurzaamheidsproblemen.

Dat tegenwoordig voor wonen, werken en recreëren afzonderlijke omgevingen worden gebruikt is het resultaat van de stedenbouwkundige visie van de CIAM (Congrès Internationaux d'Architecture Moderne), een internationaal forum van architecten dat in de eerste helft van de 20ste eeuw veel invloed had. Het toewijzen van afzonderlijke gebieden aan wonen, werken en recreëren heeft geresulteerd in steeds meer autoverkeer, dat niet alleen een grote toename van energieverbruik maar ook veel lawaaioverlast en milieuvervuiling met zich meebrengt.

Piramidebouw

Teneinde wonen, werken en recreëren weer bij elkaar te brengen bestaat tegenwoordig nieuwe belangstelling voor een bijzondere vorm van architectuur: de piramide- of heuvelbouw. Daarmee kunnen wijken en steden worden ontworpen die uit het oogpunt van duurzaamheid en ruimtelijke indeling veel voordelen bieden.

Het constructieprincipe van de piramidebouw is dat het gebouw een brede basis heeft en naar boven toe geleidelijk smaller wordt. De eenvoudigste vorm van piramidebouw is een flatgebouw met op de begane grond grote woningen en op de verdiepingen naar boven toe steeds kleinere.

De Boulevardflat te Almere, ontworpen door
Architecten-associatie Le Grand & Selle.
Foto Jan Everink

De volgende stap is dat op de begane grond twee woningrijen tegen elkaar worden geplaatst, waardoor de basis nog breder wordt. Nog een stap verder is dat tussen deze woningrijen een ruimte open blijft die dan voor gemeenschappelijke voorzieningen ingericht kan worden. Het piramideconcept kan nog veel verder uitgebreid worden; bouwwerken met een brede basis kunnen heel groot zijn en zowel van binnen als aan de buitenkant enorme variatie bieden.

In Nederland staan al diverse op het piramideconcept gebaseerde flatgebouwen. Een bekend voorbeeld is de Boulevardflat in Almere, een door Architecten-associatie Le Grand & Selle ontworpen lintvormige piramide langs de Almeerse recreatieplas het Weerwater. Op de begane grond van dit gebouw bevindt zich onder het hele gebouw een ruimte met parkeerplaatsen en andere voorzieningen. Daarboven, op de eerste verdieping, zijn zeer ruime vijfkamerflats die alle een groot terras hebben. Verder naar boven worden de flats geleidelijk kleiner. Er is niet alleen variatie wat betreft grootte maar ook qua indeling van de woningen.

Andere interessante piramideflatgebouwen zijn het terraswoningen-complex De Dobbe in Zwolle, het terrasgebouw aan de Kennedyboulevard in Egmond aan Zee en ‘t Domein te Houten. Dit laatstgenoemde gebouw werd door architectenbureau Alberts en Van Huut ontworpen volgens ideeën van de futuroloog Rudolf Das. Het heeft drie, uit trapsgewijs gestapelde woningen bestaande vleugels, die aan de top samenkomen. Het oppervlak van de appartementen varieert van 120 m2 tot maar liefst 205 m2 en de terrastuinen van deze woningen zijn tot 60 m2 groot.

Opmerkelijk is ook het door architectenbureau Soeters & Van Elsdonk ontworpen complex De Piramides op het zogenoemde Marcanti-eiland in Amsterdam West. Het markante appartementsgebouw bestaat uit twee in elkaar geschoven piramides, driehoekige torens met zijkanten die eruit zien als trappen waarvan de treden worden gevormd door de bij de woningen behorende terrassen.

Het piramideconcept van architect Aad Breed

Interessant is dat de architect Aad Breed circa 20 jaar geleden al een ontwerp had gemaakt voor een op het piramideconcept gebaseerd compact woon/werkdorp. In dat ontwerp zijn wonen, werken en recreëren geïntegreerd. Dat biedt naast een gezellige, gevarieerde en groene woonomgeving diverse duurzaamheidsvoordelen, zoals energiebesparing, minder verkeersproblemen, minder milieuvervuiling en minder lawaai. Het piramidedorp van Aad Breed kan een duurzaam alternatief zijn voor veel moderne woningbouw die opvalt door eenvormigheid en ondoelmatig ruimtegebruik.

Binnenin de door Aad Breed ontworpen woon/werk-piramide bevindt zich een grote ruimte, een plein waar het daglicht door hooggeplaatste ramen binnenvalt. Deze ramen kunnen worden uitgerust met een mechanisme dat zorgt dat ze automatisch open gaan bij mooi weer en zich sluiten bij slecht weer. Het centrale plein is een voetgangersgebied waar kinderen zonder gevaar kunnen spelen. Rondom aan het binnenplein zijn winkels en dienstverlenende bedrijven aanwezig. Het is dus eigenlijk een groot overdekt winkelcentrum. Op de begane grond aan de buitenkant van de piramide bevinden zich woningen met een tuin die aan het omliggende landschap grenst. De tuinen kunnen heel groot zijn en lijken niet op de kleine tuintjes die je wel ziet bij de begane-grond-woningen van bestaande moderne flatgebouwen.

Tussen de aan het binnenplein grenzende winkelgordel en de aan de buitenkant gelegen woninggordel bevindt zich een grote ringvormige binnenruimte die als parkeergarage dienst doet. De bewoners van de piramide hebben er hun privégarages en er is ook parkeerruimte voor bezoekers. Via een loopstraat bij deze ringvormige parkeergarage, die langs de achterkant van hun huizen loopt, kunnen de begane-grond-bewoners direct hun woning bereiken.

't Domein te Houten werd door architectenbureau
 Alberts en Van Huut ontworpen volgens ideeën
van de futuroloog Rudolf Das. Foto Jan Everink