december
2015



Home Archief Aanmelden Email
Beeldend kunstenaar en auteur
 Jan Rood woont en werkt
 in Amsterdam

Assimilatie in Nederland, bij de mens en in de natuur

tekst en foto's Jan Rood

Het bezemkruiskruid.
Het bezemkruiskruid: in november bloeiende uit Zuid-Afrika afkomstige recente exoot.

We worden tegenwoordig omringd door oorspronkelijk uitheemse flora en fauna (en mensen). De oorzaken zijn divers en er zijn voor- en nadelen. Je kunt het echter ook zó zien: op de lange duur gaat zo’n exoot toch deel uitmaken van het geheel en zie je de oorsprong of afkomst gewoon niet meer, of je het nou over mensen of over natuur hebt.

Ook vroeger al veel immigranten

Leerden we vroeger op school dat Nederland vóór onze jaartelling werd bewoond door de Batavieren, Kaninefaten en Friezen, tegenwoordig is dat wel anders. Nadat de Romeinen in de 4de eeuw n.Chr. als bezetters waren vertrokken werd ons land met name in en na de Gouden Eeuw een smeltkroes van volkeren uit alle windstreken. Zo kwamen eind 16de eeuw de Portugese joden en tussen 1572 en 1630 vluchtten al zo’n 150.000 mensen uit de Zuidelijke Nederlanden naar ons land. Eind 17de eeuw ontvluchtten veel hugenoten Frankrijk.

In de 20ste eeuw ging de intocht door toen tijdens de eerste wereldoorlog ofwel de "Groote Oorlog" duizenden Belgen naar het neutrale Nederland vluchtten. Na de Tweede Wereldoorlog kreeg dat eind jaren ’40 een vervolg met de komst van Indische landgenoten, in ’56 met Hongaren tengevolge van de Hongaarse Opstand en in de jaren ’60 en ’70 kwam er een grote stroom mediterrane gastarbeiders op gang.

Weer later die eeuw kwamen nog eens vele duizenden Surinaamse Nederlanders en Joegoslaven en dan momenteel de vluchtelingen uit voornamelijk Syrië. Deze bevolkingsgroepen, die we soms alleen nog aan hun naam of uiterlijk herkennen, zijn in de loop der tijden opgenomen en een onderdeel gaan vormen van de smeltkroes die we het Nederlandse volk noemen. Zo was het en zo zal het wel blijven ook.

Veel gewone dieren exotisch

Het verschijnsel van nieuwkomers en instromende bevolkingsgroepen beperkt zich niet alleen tot mensen, maar gebeurt ook in de natuur. En daarover wil ik het nu hebben en wel met wat voorbeelden van alledaagse flora en fauna waarvan we denken dat ze hier gewoon thuishoren, terwijl ze eigenlijk ook uit alle windstreken vandaan komen. Ik wil er op een paar ingaan, te weten: het schaap, het konijn, de (stads)duif, de kastanjeboom en het bezemkruiskruid.

Het schaap is een van onze oudste landbouwhuisdieren en al zo’n 11.000 jaar geleden gedomesticeerd. Een van de voorouders is het nog bestaande Aziatische wilde schapenras de moeflon. Schapen worden over het algemeen gehouden voor wol, melk en vlees. In ons land worden zo’n miljoen schapen gehouden. Texel is een echt schapeneiland: er wonen ongeveer evenveel mensen als er schapen zijn, zo’n 13.000.

Het konijn: afkomstig van het Iberisch Schiereiland.
Het konijn: afkomstig van het Iberisch Schiereiland en door de Romeinen verder in Europa geïntroduceerd.

Het konijn leeft voornamelijk in en om heuvelachtige, zandige gronden en dijken omdat ze daar gemakkelijk holen in kunnen maken. Ze eten onder andere grassen, kruiden en boombast en omdat ze hun vocht uit hun voedsel kunnen halen, hoeven ze praktisch niet te drinken. Oorspronkelijk zijn ze afkomstig van het Iberisch Schiereiland. De Romeinen introduceerden het later verder in Europa. Konijnen komen naast de duinen ook veel in de grote steden voor.

De stadsduif is een eerst gedomesticeerde en later weer verwilderde afstammeling van de rotsduif. Ze foerageren en broeden in steden vanwege het vele voedsel en de rotsige broed- en schuilplaatsen. Hun voorouders, de rotsduiven kwamen voornamelijk voor in de bergachtige gebieden rond het Middellandse Zeegebied.

Uitheemse planten

De (witte) paardenkastanje (van de Griekse stad Kastanéia) heeft tegenoverstaande handvormige samengestelde bladeren en bloeit in mei. De vrucht is een bolster. Oorspronkelijk komt de boom uit de Balkan en Klein-Azië, wordt veel aangeplant vanwege zijn sierwaarde, is goed bestand tegen luchtvervuiling en kan zo’n 250 jaar oud worden. Je treft hem het meest aan in straten, lanen en parken. Het geslacht paardenkastanje omvat circa twintig soorten, waarvan de meeste zo'n 25 meter hoog worden.

De welbekende stadsduiven.
De bekende stadsduiven stammen af van rotsduiven uit voornamelijk het Middellandse Zeegebied.

Het bezemkruiskruid. Het wat…? Het bezemkruiskruid, een plant uit de kruiskruidfamilie. Een recente exoot. Het natuurlijke verspreidingsgebied ligt in Zuid-Afrika. De verspreiding ervan gebeurde, eerst vanuit het Middellandse Zeegebied, via spoorwegen. Maar sinds de 70er jaren is hij echt aan een opmars bezig en tegenwoordig kom je hem werkelijk overal tegen. Maar waarom heb ik het eigenlijk over deze plant, terwijl bijna niemand hem echt kent? Nou, dat kan nog weleens tegenvallen, want als je in november naar buiten gaat is het praktisch de enige bloeiende plant die je nog tegen zult komen. Aan die late bloei kun je eigenlijk al zien dat-ie hier oorspronkelijk niet vandaan komt.

Dit artikel ging over zomaar wat vroege en late exoten waarvan we ons allang niet meer realiseren dat ze eigenlijk uitheems zijn.